Cách Hà Nội hơn 40 km về phía Bắc vẫn có một Sơn Tây đậm đà bản sắc với thành cổ, làng cổ xây bằng đá ong thứ nguyên vật liêu đặc trưng của xứ Đoài.

 

Để một Đường Lâm vẹn nguyên dấu xưa, hàng chục hộ gia đình đã tự đầu tư hàng chục, hàng trăm triệu đồng đảo ngói, bắc lại rui mè, đòn tay, nâng đường tránh ngập... Hiện nay, làng cổ Đường Lâm (cách thị xã Sơn Tây khoảng 4 km) có hơn trăm ngôi nhà cổ.

 

Chiếc cổng làng, giếng làng và những ngõ đá ong vàng sậm, những ngôi nhà bảy gian, năm gian đại khoa ở Đường Lâm đã thu hút biết bao nhà nghiên cứu, nhà nhiếp ảnh và du khách bốn phương tìm về chiêm ngưỡng. Cách làng Đường Lâm, không xa là chùa Mía. Ngôi chùa được làm bằng nhiều loại gỗ quý khắc hình tứ linh long, ly, quy, phượng, hình hoa lá. Chùa Mía có thể nói là chùa có nhiều tượng đẹp nhất miền Bắc với gần 300 pho tượng Phật. Trong đó, có các pho tượng nổi tiếng như Tam Thế, Tam Thân, Tam Tâm, Thích ca tọa thiền được chế tác mang phong cách thời Lê Trung Hưng thế kỷ XVII, XVIII.

 

Ngay trung tâm thị xã là thành cổ Sơn Tây được xây từ năm Minh Mạng thứ 3 (năm 1822) từng được người Pháp ca ngợi là một công trình kiệt tác của nền kiến trúc An Nam. Hiện 4 cổng thành bằng đá ong còn giữ được nguyên vẻ nguyên sơ cổ kính, trên các cổng có vọng lâu và ụ súng. Theo sử sách ghi lại, ngày trước, thành Sơn Tây có 5 khu: khu giữa thành là khu nghi lễ, hai ao sen hai bên, có vọng lâu cao 18 thước.

 

Trong thành có điện Kính Thiên rộng 5 gian lợp ngói lưu ly, bên trong có 2 cột tròn làm bằng gỗ lim, đường kính 0,5 mét, sơn màu cánh gián. Hai gian bên có cửa sổ tròn trang trí hình chữ Thọ. Ngày nay, trải qua nhiều biến cố, thành cổ đã bị tàn phá nhiều nhưng những đường nét, dấu tích xưa cũng đủ khiến du khách thỏa niềm hoài cổ.